O koźlaku z Aleksandrii

[Alicja Jonasz]

fr.1
Ponoć raz do roku na św. Marcina, kiedy młynarze mają swoje święto, stary koźlak stojący na polu w Aleksandrii ożywa. Ci, którzy przejeżdżali nieopodal, powiadają, iż gdy tylko ostatni promień zachodzącego słońca zagaśnie, wiatrak zaczyna poruszać ramionami. W okamgnieniu staje się taki, jakim był przed laty, kiedy młynarz Marcin powołał go do życia, aby mielił zboże na mąkę, z której wypiekano najsmaczniejszy chleb w okolicy. W miejsce przepróchniałych desek, belek zjedzonych przez robactwo, nagle pojawiają się nowe z drewna pachnącego jeszcze lasem, a dziury, którymi na co dzień straszy, zabliźniają się. Chwilę później z jękiem rozstępuje się porosła zielskiem ziemia, a z rozpadliny wychodzi młoda kobieta z koszem pełnym chleba. Zapach świeżych bochnów niesie się po okolicy, wabiąc w pobliże starego młyna ptaki, zwierzęta, a czasem też ludzi. Jeśli kiedyś smakowałeś, drogi czytelniku, taki pachnący chleb z chrupiącą skórką, wiesz, jaka to rozkosz, jakie szczęście. Niełacno się oprzeć, kiedy przecudny aromat łechce nozdrza, a piękna gospodyni z uśmiechem częstuje smaczną pajdą chrupiącego chleba, posmarowaną smalcem ze skwarkami alboż śmietaną z cukrem. Wielu ponoć dla posmakowania tego specjału przepadło w rozpadlinie, która, jak niektórzy bają, wraz z pianiem pierwszego koguta zasklepia się niby rana leczona chlebem z pajęczyną, by za rok znowuż się rozpęknąć. Ile prawdy w tych opowieściach, nie wiadomo. Jedno jest pewne, iż przed laty w miejscu, gdzie teraz stoi stary koźlak, mieszkał młynarz Marcin, który tak potrafił zmielić zboże na mąkę, iż wypieki z niej uchodziły za najsmakowitsze w nadprośniańskiej krainie. Kiedy ktoś z przyjezdnych pytał o młynarza, posyłano go do Marcina, mówiąc:
— Nasz najlepszy, a przy tym uczciwy! Nie zedrze z człeka ostatniego grosza, a ziarno zmieli jak się patrzy!
W istocie, dał Bóg Marcinowi talent jak żadnemu w okolicy. Toteż wieść o nim szybko rozeszła się wszem wobec i wkrótce poczęły zjeżdżać doń furmanki pełne zboża nie tylko z Aleksandrii czy z okolicznych wiosek, ale i też z Niemiec. Młynarz, choć nie mógł się opędzić od roboty, nigdy nie zrzędził ani też nikogo nie odsyłał do chałupy z niezmielonym ziarnem. Sadzał gościa za stołem, częstował kwasem chlebowym tudzież pajdą chrupiącego chleba ze smalcem, a sam zabierał się do dzieła. Dbał przy tym o swój wiatrak jak o najbliższą na świecie istotę, zawsze powtarzając:
— Ojciec z matulą już na boskim sądzie. Tyś jeden mi się ostał, bracie…
Wiedz, drogi czytelniku, iż młynarz wykonuje na co dzień nie tylko swoje obowiązki, lecz musi też wiedzieć, jak zadbać o młyn, aby pracował jak najdłużej. Nasz bohater fachów miał wiele, bo i kowal był z niego dobry, ale i też kołodziej czy ślosarz niezgorszy. Na ciesielce znał się jednak najlepiej, albowiem jego świętej pamięci ojciec zajmował się właśnie ciesielką. To on nauczył syna, jak powoływać do życia koźlaki.

[eka]

Czekam... ach te kobiety, i ci młynarze.

[Alicja Jonasz]

fr.2
— Wiatrak jest jak człowiek — mówił. — Nieobca mu ciężka robota, po której winien odpocząć, wyspać się, ale i też ponarzekać, wygadać się tudzież zabawić przy pieśni. Gdy niedomaga, potrzebuje wsparcia. Gdy umiera, miejsce, w którym został powołany, staje się jego mogiłą…
Marcin od pacholęcia pomagał ojcu w ciesielce, a było co robić. Mąka na chleb sama się przecież nie zmiele. Potrzebna była cała armia koźlaków, która, pracując dniem i nocą, mieliłaby ziarno nie tylko dla polskich gospodarzy, lecz także sąsiadów zza Odry. Nic więc dziwnego, że wiatraki rosły jeden obok drugiego jak grzyby po deszczu. Chłopak nauczył się fachu w okamgnieniu i wkrótce powołał do życia własny młyn wiatrowy. Początki nie należały do łatwych.
Kiedy jednak w okolicy przyszły na świat kolejne trzy koźlaki, każdy zwrócony w inną stronę, wszystko się odmieniło. Wiatrakowi Marcina jakby skrzydeł wtenczas przybyło. Poznać było można po lekkości, z jaką obracał się do wiatru, iż raduje go obecność braci. Śpiewał też z wiatrem częściej niż dotąd i jakoś weselej, mniej zawodził, mniej stękał, a przedniej jakości mąka, mielona w jego żarnach, lotem błyskawicy rozsławiła imię młynarza z Aleksandrii po całej ziemi wielkopolskiej. Marcin po ojcu ochrzcił go Stachem. Musisz bowiem wiedzieć, drogi czytelniku, że każdy koźlak winien mieć swoje imię. Tak nakazuje obyczaj.
Mijał rok za rokiem. Wiatrak Stach, pieczołowicie doglądany przez młynarza, pracował bez przestojów, tak, iż przynosił niemałe zyski. Było za co nową chałupę postawić, konia kupić, parobka nająć, zaopatrzyć się nie w jedną, lecz w kilka koszul i w porządne buty. Było z czego księdzu dobrodziejowi dać i biedaków wspomóc, których nie brakowało we wsi. Żyło się więc Marcinowi całkiem dobrze, zdrowo i dostatnio, lecz samotnie.
— Latka lecą, a w chałupie i obejściu pusto — rzekł któregoś dnia, wsłuchując się w zawodzenie wiatru w kominie. — Źle samemu na świecie. Pora się ożenić!

[eka]

Tytuł mnie zwiódł, bo pomyślałam o grzybku w odległej krainie : )))
Opowieść z jakże pozytywnym przesłaniem. Mam nadzieję, że wspólnota się utrzyma

[Alicja Jonasz]

koźlaki to rodzaj wiatraków, których w Wielkopolskie było kiedyś dużo; ten, o którym ta baśń, stoi w Aleksandrii; niestety nieszczeje...; jeszcze nie wiem, jak się historia potoczy